Mileševa – beli srednjovekovni biser jugozapadne Srbije
Manastir Mileševa je srpski manastir iz srednjeg veka, sagrađen u raškom stilu 20-ih i 30-ih godina 13. stoleća. Nalazi se na nekoliko kilometara od Prijepolja i leži na reci Mileševci. Ovo zdanje je zadužbina kralja Stefana Vladislava Nemanjića, sina Stefana Prvovenčanog i unuka Stefana Nemanje, osnivača srednjovekovne srpske države.
Predstavlja impozantno zdanje za to vreme, a i dan danas je jedna od važnijih turističkih destinacija na mapi Srbije, i ima veliku kulturno-istorijsku vrednost za srpski narod, kao i religijski značaj za sve pravoslavne vernike. Kralj Vladislav ga je podigao kao svoju grobnu crkvu, gde je zapravo i sahranjen.
Sveti Sava je prvobitno sahranjen u ovom manastiru, što je podiglo ugled i značaj ovog mesta, pa samim tim se i postavio u hijerarhiji Srpske Pravoslavne Crkve na drugo mesto, odmah posle Studenice.
Gde se nalazi manastir Mileševa i kada ga posetiti?
Ovaj velelepni manastir se nalazi u blizini Prijepolja, planine Zlatar i magistrale koja vodi ka Crnoj Gori. Ukoliko dolazite sopstvenim prevozom iz pravca Beograda, Zlatibora ili Republike Srpske (BiH), treba obratiti pažnju na LukOil pumpu na samom ulazu u Prijepolje. Nakon pumpe treba skrenuti desno, i put će vas posle 6 kilometara dovesti tačno do manastira.
Ako dolazite iz pravca Crne Gore, nakon što prođete kroz Prijepolje i pređete most na Limu, skrenite desno i isti put će vas voditi do odredišta.
Vidovi javnog prevoza koji su obično dostupni su autobus i voz, koji vas mogu dovesti do autobuske i železničke stanice u Prijepolju, odakle taksijem za 10-tak minuta ćete biti na destinaciji. Cena taksija ne bi trebalo da pređe preko 400-500 dinara.
Manastir Mileševa je dostupan svakog dana od 6 do 19h u letnjem periodu, kao i od 8:30 do 17h u zimskom.
U okviru manastirskog kompleksa je obezbeđen parking, i tri konaka u kojima se može prenoćiti i jesti. Za detaljnije informacije o objektu, rasporedu Bogosluženja i eventualno rezervisanje putem telefona ili e-maila, posetite oficijelni sajt manastira.
Turističke atrakcije i restorani u okruženju manastira
Kao i u svakom članku, navešćemo par destinacija koje biste mogli posetiti tokom obilaska Mileševe.
Planina Zlatar
Veliki planinski masiv u blizini Prijepolja, karakterističan po netaknutoj prirodi i čistom vazduhu. Ceo članak o planini Zlatar možete videti u navedenom linku.
Tvrđava Mileševac
Istoimena tvrđava se nalazi na steni iznad reke Mileševke, u blizini samog manastira. Datira iz 13. veka , kao i sam manastir.
Reka Mileševka
Kao i tvrđava, obližnje selo, i sam manastir, i reka nosi isto ime. Izvire na planini Jadovnik, a njen tok se završava ulivanjem u Lim u Prijepolju.
Restoran i ribnjak „Kanjon“
Turistički obilasci umeju biti naporni, pa vam zato predlažemo okrepljenje i obrok u najbolje ocenjenom restoranu u neposrednoj blizini manastira Mileševa, „Kanjon“. Restoran je na samoj reci Mileševci, pa ćete uz obrok imati i nezaboravan pogled na prirodu.
Istorija manastira Mileševa
Smatra se da je Mileševa manastir podignut između 1218. i 1219. godine, a oslikavan nekoliko godina kasnije, dok je Vladislav još uvek bio kraljević i župan, pre nego što je stekao kraljevsku titulu 1234. godine, zbacivanjem sa prestola svoga brata Radoslava.
S obzirom da se manastir nalazio na teritoriji države kojom je vladao ban Tvrtko krajem 14. veka, a svakako je jedno od najznačajnijih zdanja, Tvrtko Kotromanić se 1377. godine krunisao za kralja Srba Bosne, Primorja i Humske zemlje na ovom mestu.
Iz Mileševe potiče naziv Hercegovina
Takođe, čuveni vojvoda iz 15. veka Stefan Vukčić Kosača je da bi se izdigao od ostatka vlastele, dodao sebi titulu hercega. S obzirom da uz titulu hercega uvek ide epitet, on je zbog značaja manastira u kom se nalazio tokom uzimanja nove titule, nazvan „hercegom od svetog Save“. Njegova država je potom nazvana Hercegovina.
Dolazak Turaka
Nakon Kosovskog boja, i daljeg prodora Turaka, i manastir Mileševa nije pošteđen. Prvi put, Turci su opljačkali i uništili manastir 1459. godine, ali je ubrzo obnovljen. Krajem 16. veka, okupatorski vojnici su izneli mošti svetog Save iz manastira i spalili ih na Vračaru u Beogradu, kako bi slomili srpski duh i ugušili želju za pobunom i oslobođenjem.
Tokom turske vladavine, Mileševa je više puta uništavana, ali je imala i duge periode blagostanja. U ovom manastiru se razvijao ne samo religiozni život, već i prosvetni, pa je tako Mileševa bio dom jednom od prvih srpskih štamparija 16. veka, koja je izdala i odštampala veliki broj knjiga.
Pored štamparije, u manastiru je postojala i škola, koja je ujedno i jedna od najstarijih prosvetnih ustanova Srbije. Impozantno je da su se tada ljudi bavili uporedo prosvetom, štampanjem knjiga i negovanjem pravoslavne vere u jeku pohoda i ratova sa Turcima, gde su pljačke i uništavanje sakralnih objekata bili učestala stvar.
Braća Sokolovići poreklom iz regiona oko Mileševe?
Prema predanjima, veruje se da su braća Sokolovići poreklom i rođenjem upravo iz okoline manastira Mileševa. Poturčeni Mehmed je kasnije postao veliki vezir u Turskoj, i bio jedna od najznačajnijih srpskih ličnosti kasnog srednjeg veka. Dok je njegov brat Makarije u drugoj polovini 16. veka postao prvi srpski patrijarh obnovljene Pećke patrijaršije.
U vreme patrijarha Makarija se desila velika obnova manastira.
U jeku borbi za oslobođenje i ustanaka, manastir je zapao u krizu i teška vremena. Krajem 17. veka, za vreme velikih seoba Srba, taj kraj je opustošen, i kao manastir Sopoćani ostavljen na milost i nemilost Turcima. Nažalost, manastir je spaljen i uništen ponovo, i u tom stanju je ostao sve do 1868. godine, kada je ponovo obnovljen za vreme kneževine Srbije.
Lokalni muslimani zaštitili manastir od novog uništavanja?
Mileševa je bila u novoj opasnosti oko 1875. godine u toku pobuna protiv Osmanlija, i zahvaljujući uticajnim lokalnim muslimanima je zaštićen i očuvan. Veliko zvono koje se nalazi u crkvi Svetog Vaznesenja Gospodnjeg u okviru manastira je donacija kralja Aleksandra iz 1935. godine.
Živopis i slikarstvo
Crkva u okviru manastira je posvećena Vaznesenju Gospodnjem, i za razliku od većine crkava u raškom stilu, je znatno viša. Restaurirana je u 19. veku, kada je i poprilično promenjen izgled crkve.
Najstarije freske datiraju iz 13. veka, i one najočuvanije se nalaze u naosu i unutrašnjoj priprati. Freske u manastiru Mileševa se smatraju najboljim umetničkim ostvarenjima srednjeg veka u Evropi. Veći deo manastira je oslikan portretima ktitora i pripadnika dinastije Nemanjić.
Freska Beli Anđeo
Najvažnija i najmonumentalnija je freska ili ikona Belog Anđela na Hristovom grobu, koja neodoljivo podseća na starogrčku umetnost. Na slici je prikazan Arhangel Gavrilo koji je obučen u belu haljinu, i pokazuje u pravcu mesta Hristovog vaskrsnuća.
Freska je najverovatnije rad grčkih ili srpskih umetnika koji su se školovali u Carigradu, Nikeji i Solunu. Preko ove freske je u 16. veku naslikana druga freska, pa je Beli Anđeo bio sakriven sve do 20. veka kada je ponovo manastir obnovljen i prva freska otkrivena.
